|
પોલીસ સ્ટેશન ફરિયાદ અને પોલીસ તપાસ
મહત્વના ધારાઓની જોગવાઈઓ.
- ભારતીય ફોજદારી (૧૮૬૦) - ( આઈપીસી) - ભારતીય ફોજદારી ધારા ૧૮૬૧ ભારતનો મુખ્ય ફોજદારી કાયદો છે. આ કાયદા હેઠળ બનતા ખાસ ગુન્હાઓની યાદી તેમજ તેમા કરેલ શિક્ષાની જોગવાઈઓ પરિશિષ્ટમા સામેલ છે.
- બોમ્બે પોલીસ એકટ ( ૧૯૬પ) - ( બી.પી.એ.)- બોમ્બે પોલીસ એકટમા કુલ - ૮ પ્રકરણ છે. જેમા પ્રકરણ -ર મા પોલીસ દળની દેખરેખ અને નિયંત્રણ અને રચના અંગેની કલમો છે. પ્રકરણ - ૩ મા પોલીસ દળનુ નિયમન કરવા બાબતની તથા તેના ઉપરના નિયંત્રણ રાખવા બાબતની તથા શિસ્ત બાબતની જોગવાઈઓ છે. પ્રકરણ - ૪ મા પોલીસને અધિકારો આપાવામા આવેલા છે.
સમાજમા સામાન્ય સંજોગોમા સાર્વજનીક જગ્યામા તથા સામાન્ય ત્રાસદાયક કળત્યો અડચણ હરકત વીગેરેના કારણે જાહેર જનતા આવી સામાન્ય હરકતો અંગે ખાસ જાણકારી નહી હોવાના કારણે ફરીયાદ કરવાનુ ટાળતા હોય છે. આવા કિસ્સાઓમા નીચે જણાવેલ અડચણ અને કળત્યો અંગે પોલીસ અધિકાર બોમ્બે પોલીસ એકટ હેઠળ કાર્યવાહી કરી શકે છે.
- ઢોરને રસ્તામા સાર્વજનીક જગ્યામા રખડતુ મુકવુ
- જાનવર મારફત અડચણ ઉભી કરવી.
- પગવાટ ઉપર અડચણ ઉભી કરવી.
- કોની નકલ કરવી./ ગાનતાન ખેલ કરવા
- રસ્તા ઉપર જાનવરોનો વધ કરવો જાનવરનુ મડદુ અથવા ચામડુ સાફ કરવુ.
- કરડતુ કુતરુ જાહેરમા ફરવા દેવુ કે ધોડા છુટા રાખવા.
- જાહેરમા ન્હાવા કે ધોવા અલાયદો નહી રાખેલ હોય તેવી ખુલ્લી જાહેર જગ્યામા નહાવુ મળ મુત્ર કરવુ જાહેરમા થુંકવું
- સાર્વજનીક કુવાનુ પાણી ખરાબ કરવું
- જાહેરમા નિર્લજજ પણે વર્તવું
- જાહેર રસ્તામા આવનાર વ્યકિતની જાણીબુજીને ધક્કા મારવા તોફાની ચાલ ચાલવી. ભય ઉદભવે તેવા કળત્યો કરવા.
- સુલેહભંગ કરવાના ઈરાદાથી ગેરવર્તન કરવું
- જાહેર જગ્યાએ કે રોડ ઉપર અકસ્માતની સંભાવના હોય તે રીતે ફટાકડા ફોડવા
- જાહેરમા ગંદવાડ ફેકવો.
- સાર્વજનીક આનંદ પ્રમોદની જગ્યામા અવ્યવસ્થીત વર્તણુક કરવી.
- સોસાયટીમા કે જાહેરમા ઉચા અવાજે માઈક કે ટેપ વગાડવી.
- સાયલન્ટ જોનમા ઉચા અવાજવાળા હોરન વગાડવા
- સરકારી કચેરીમા ધુમ્રપાન કરવું
- સીનેમા ગળહમા ધુમ્રપાન કરવું અને અન્ય પ્રેક્ષકોને અડચણ થાય તેવા ચેનચાડા કરવા.
(૩) બોમ્બે પ્રોહીબીશન એકટ (૧૯૪૯)
આ અધિનિયમ મુંબઈ નશાબંધી અધિનિયમ ૧૯૪૯ કહેવાય છે. આ અધિનિયમ સમગ્ર ગુજરાતમા લાગુ પડે છે. ગુજરાત રાજયમા દારુ પીવો વહેચવો કે બનાવવો , કે બનાવવાના સાધનો રાખવા તુ ગુન્હો છે. નીચે મુજબના ગુન્હાઓ સામાન્ય રીતે આ કાયદાની કલમ હેઠળ બને છે.
- દારુ પીવો. - પ્રોહી કલમ ૮પ(૧) (૩)
- દારુ કબ્જામા રાખવો.- પ્રોહી કલમ ૬૬(૧) બી
- દારુ બનાવવાનો વોશ રાખવો.- પ્રોહી કલમ ૬પ એફ
- પરપ્રાતનો વિદેશી દારુ વેચવો કે કબ્જામા રાખવો. - પ્રોહી કલમ ૬૬ (૧) બી ૬પ એઈ.
- દારુ દાળવાની ભઠી - પ્રોહી કલમ ૬પ બી.ઈ.એફ.
- મુદામાલ કબ્જે લેવા અંગે- કેટલા ગુન્હાઓમા ગુન્હાવાળી જગ્યાએથી અને કેટલાક મિલ્કત વિરુધના ગુન્હામા ગયેલ મુદામાલ કબ્જે લેવાની પોલીસને સતા છે. પરંતુ આવો કબ્જે કરેલ મુદામાલ અંગે મુદામાલ પાવતીમા નોધ કરવાની હોય છે. અને તેની એક નકલ મુદામાલ જેના પાસેથી કબ્જે લીધો હોય તેને આપવાની હોય છે.
ફરીયાદીએ ઘ્યાનમા રાખવાની બાબતો.
- સમયની દ્રષ્ટીએ જોતા બનાવ બન્યા બાદ તુરતજ નજીકના પોલીસ સ્ટેશને જઈ હકીકત મુજબની ફરીયાદ આપવી જોઈએ .
- ફરીયાદમા બનાવ બન્યાનુ કારણ તેમજ હેતુ જો ખબર હોય તો જણાવવા જોઈએ બનાવ અંગે ચોક્કસ હકીકત જણાવવી જોઈએ. કોઈ ખોટી બાબતોના ઉમેરો કરવો નહી અને બનાવ અંગે સાક્ષી અંગે જાણકારી હોય તો પુરે પુરી હકીકત જણાવવી જોઈએ
- ભણેલા હોય તો તેવા ફરીયાદીને ફરીયાદ બરાબર વાંચીને લખાવેલ છે. તે મુજબ છે. કે કેમ તેની ખાત્રી કર્યા બાદ સહી કરવી. જોઈએ.અને જો ફરીયાદી ભણેલ ન હોય તો દાખલ કરનાર અમલદાર અગર તો ભણેલ વ્યકિત પાસે વંચાવી, સાભળી પોતાના લખાવ્યા મુજબની ખાત્રી કર્યા પછી અંગુઠાનુ નિશાન કરવુ જોઈએ.
- આપેલ ફરીયાદની નકલ વિના મુલ્યે ફરીયાદ દાખલ કરનાર અધિકારીએ આપવાની હોય છે. જેથી ફરીયાદીની નકલ તુરતજ મેળવી લેવી જોઈએ.
- ફરીયાદ કોગ્નીઝેબલ હોવી જોઈએ કે જેમા પોલીસની તપાસનો અધિકાર હોય
- તપાસના અંતે જો એવુ નીકળે કે ફરીયાદીએ જાણી જોઈને ખોટી ફરીયાદ લખાવેલ છે. તો કોર્ટમાથી માંગણી કરી ફરીયાદી વિરુઘ્ધ કોર્ટ રાહે પગલા લેવા માટેની કાર્યવાહી પણ કરી શકાય છે
તપાસ
- કોગ્નીઝેબલ ગુન્હા નોંધાયા બાદ પોલીસ અધિકારી દ્વારા તુરત જ તપાસ શરુ કરવામા આવે છે. અને બનાવવાળી જગ્યાઓનુ પંચનામુ તેમજ કેસને લગતા સાહેદો ના નિવેદનો તેમજ કેટલા કિસ્સાઓમા ફોરેન્સીક એકસ્પોર્ટની મદદ મેળવી ફરીયાદ મુજબના પુરાવા એકઠા કરવામા આવે છે. આ બધા પુરાવા એકઠા કર્યા બાદ આરોપી પ્રાથમિક દ્રષ્ટીએ ગુનેગાર જણાય તો ચાર્જ શીટ કરવામા આવે છે. અગર ફરીયાદની હકીકત મુજબના પુરાવા ન મળે અગરતો ગુનેગાર જણાય તો ચાર્જશીટ કરવાામા આવે છે. અગર ફરીયાદની હકકીત મુજબના પુરાવા ન મળે અગરતો ગુનેગારો વિરુઘ્ધ ચાર્જશીટ થઈ શકે આવા સંજોગો મા તપાસ કરનાર અધિકારી તરફથી સમરી માંગવામા આવે છે.
- (અ) વર્ગ "" અ"" સમરી નજીકના ભવિષ્યમા ગુનેગાર મળી આવે તેવી શકયતા ન હોય ત્યારે અથવા ફરીયાદ સાથી હોય પરંતુ આરોપી વિરુઘ્ધ પુરતો પુરવો ન હોય
- (બ) વર્ગ "" બ"" સમરી ખોટી ફરીયાદ હોય ત્યારે
- (ક) વર્ગ "" ક "" સમરી હકીકતની ભુલને કારણે ફરીયાદ આવી હોય ત્યારે
- (ડ) વર્ગ "" એબેટેડ સમરી"" કોગ્નીઝેબલ ગુન્હાની ફરીયાદ થઈ હોય અને તપાસને અંતે ગુન્હો નોન કોગ્નીઝેબલ જણાય ત્યારે.
- ગુન્હો દાખલ થયા બાદ દિવસ ૧૪ સુધીમા ગુનાની તપાસ પુરી કરવાની હોય છે. પરંતુ કેટલાક ગુન્હાઓની તપાસ દિવસ ૧૪ મા પુરી ન થાય ત્યારે ઉપરી અધિકારી પાસેથી વધુ મુદતમા તે તપાસ ચાલુ રાખવામા આવે છે.
- તપાસ પુર્ણ થયે ફરીયદી ને તપાસ ના પરિણામની જાણ સી.આર.પી.સી. કલમ ૧૭૩(ર) મા જણાવ્યા મુજબ કરવાની હોય છે. જો તપાસ કરનાર અધિકારી ની તપાસના નિર્ણયથી ફરીયાદીને સંતોષ ન હોય તો તે ઉપલા પોલીસ અધિકારીશ્રીને કે સબંધીત મેજીસ્ટ્રેટ સાહેબને લેખીત જાણ કરી શકે છે.
- તપાસના કામે સાક્ષી તરીકે જો ૧પ વર્ષથો ઓછી ઉમરના પુરુષ અથવા કોઈપણ સ્ત્રીને સી.આર.પી.સી. કલમ ૧૬૦ પ્રમાણે એમના રહેવાના સ્થળે હાજર રહેવા માટે પોલીસ ફરમાવી શકે છે.
ધરપકડ ---પોલીસ બે રીતે ધરપકડ કરી શકે છે.
પોલીસ ને સી.આર.પી.સી. કલમ ૪૧ (૧) મુજબ વગર વોરન્ટે ગુનામા સંડોવાયેલ વ્યકિત કે આરોપીની ધરપકડ કરવાનો અધિકા છે. કલમ ૪૧(ર) હેઠળ પોલીસ સ્ટેશનનો ઈન્ચાર્જ અધિકારી આવીજ રીતે સી.આર.પી.સી. કલમ ૧૦૯ અને ૧૧૦ હેઠળ મા જણાવેલ વ્યકિત કે વ્યકિતઓને ગિરફતાર કરી શકે છે. અથવા કરાવી શકે છે.
- પોલીસ ને સી.આર.પી. કલમ ૧પ૧ મજુબ પોલીસ અધિકાનો ગુના થતા અટકાવવામા આટે વગર વોરંન્ટે ધરપકડ કરવાની સતા આપેલ છે.
- જયારે નામદાર કોર્ટ કોઈ વ્યકિત કે ગુનેગારની ધરપકડ વોંન્ટ ના આધારે ધરપકડ કરવામા આવે છે. આ વોરંટ જો જામીનપાત્ર હોય તો વોરંન્ટમા જણાવ્યા મુજબના જામીન લીધા બાદ ધરપકડ કરાવેલ વ્યકિતને જામીન ઉપર મુકત કરવાની રહે છે. જયારે બીનજામીનપાત્ર વોરંન્ટમા જણાવેલ વ્યકિતની ધરપકડ કર્યા બાદ ર૪ કલાકની અંદર વોરંન્ટ ઈસ્યુ કરનાર નામદાર કોર્ટ સમક્ષ રજુ કરવાના હોય છે.
- વગર વોરંન્ટે ધરપકડ કરવામા આવેલ ગુનેગાર કે વ્યકિતને ર૪ કલાકમા જે તે હકુમતની નામદાર કોર્ટ સમક્ષ રજુ કરવાનો હોય છે.
- જો ગુનો જામીન લાયક હોય તો તેમા તપાસ પુરી થયે પકડેલા આરોપીને જામીન રજુ થયે મુકત કરવાના રહે છે.
- જો ગુનો બીન જામીન લાયક હોય તો તેવા ગુનામા ધરપકડ કરેલ વ્યકિતને ર૪ કલાકમા હકુમત હેઠળની નામદાર કોર્ટ સમક્ષ રજુ કરવાનો હોય છે.
- નામદાર સુપ્રીમ કોર્ટ આપેલ સુચના પ્રમાણે કોઈ પણ વ્યકિતની ધરપકડ થાય ત્યારે તેને શા માટે પકડવામા આવે છે. તેની જાણ કરવાની રહે છે. તેમજ અટક મેમો ઉપર પકડાયેલ વ્યકિતની સહી લેવી જોઈએ પકડાયેલ વ્યકિતના સગા સબંધોને તાત્કાલીક ધરપકડ બાબતે જાણ કરવાની રહે છે. જિલ્લામા દરરોજ પકડાયેલ બધા વ્યકિતઓનુ નામ જિલ્લા કંટ્રોલ રૂમ તેમ જ સ્ટેટ પોલીસ કંટ્રોલ રુમમા .પલબ્ધ હોય છે. કોઈ પણ અટકાયતી ધરપકડ વખતે ઈચ્છે તો તેમની મેડીકલ ચકાસણી પોલીસ કરાવશે દર ૪૮ કલાકે રીમાન્ડ દરમ્યાન અટકાયતીની ફરજીયાત મેડીકલ ચકાસણી તપાસ કરનારને કરાવવાની રહે છે. રીમાન્ડ દરમ્યાન મેજીસ્ટ્રેટ શ્રીની પરવાનગી મેળવ્યા પછી જ અટકાયતી ને હાથકડી અને રસી લગાડી શકાય છે.
- ધરપકડ દરમ્યાન આરોપી ધરપકડનો વિરોધ કરે તો પોલીસ જરુરી બળ વાપરી ધરપકડ કરી શકે છે.
ગુનાઓ બે પ્રકારના હોય છે.
(અ) પોલીસ અધિકારના ( કોગ્નીઝેબલ)
(બ) પોલીસ અધિકાર બહારના ( નોન કોગ્નીઝેબલ)
(અ) પોલીસ અધિકારના ગુન્હામા ફરીયાદ- પોલીસ અધિકારની કોઈપણ ગુન્હો થવા અંગેની દરેક ખબર પોલીસ સ્ટેશનમા ઈન્ચાર્જ અધિકારીને લેખીત કે મૌખીક આપી શકાય છે. મૌખીક ફરીયાદ તેજ વખતે લખીને તેમા ખબર આપનારને વાંચી સંભળાવી તેમા સહી લેવામા આવે છે.
ફરીયાદ નોંધાવવા માટે જો પોલીસ ઈન્ચાર્જ ના પાડે તો સી.આર.પી.સી.ની કલમ ૧પ૪ મુજબ જેમનાથી નારાજ થયેલ વ્યકિતીને તે માહીતી નો સાંરાંશ જિલ્લા પોલીસ વડાને લખીને ટપાલ મારફતે મોકલી આપે છે. જો માહીતીથી કોગ્નીજેબલ ગુન્હો બનતો હોય તો જિલ્લા પોલીસ અધિકારી ગુન્હો દાખલ કરી તપાસ કરશે અથવા કરાવશે
ગ્રામ્ય પોલીસ સ્ટેશનોમા આઉટ પો.સ્ટ. પણ હોય છે. આ.પો.મા પણ ફરીયાદ આપી શકાય છે. આ.પો.મા રાખેલ રજીસ્ટરમા જેતે એ.એસ.આઈ. તેની નોંધ કરી તેના પોલીસ સ્ટેશનમા હદમા બનેલ હોય તો ફરીયાદ નોધી હકુમત ધરાવત પોલીસ સ્ટેશનમા ટ્રાન્સફર કરવામા આવે છે.
(બ) પોલીસ અધિકાર બહારના ગુન્હાની ફરીયાદ - પોલીસ અધિકાર બહારની ગુન્હાની ફરીયાદ પણ પોલીસ સ્ટેશનમા આપી શકાય છે. તેની નોધ રજીસ્ટરમા આવે છે. પરંતુ તેમા ગુન્હો નોધવામા આવતો નથી. આવી ફરીયાદની તપાસ કોર્ટની પરવાનગી લીધા બાદ પોલીસ કરી શકે છે.
- દરેક કોગ્નીજેબલ ગુન્હાની તપાસની શરુઆત એફ.આઈ.આર.થી થાય છે. જે સી.આર.પી.સી. કલમ ૧પ૪ મુજબની હોય છે.
- પોલીસ અધિકારની કોઈ ગુન્હા થવા અંગેની ખબર કોઈ પોલસ સ્ટેશનમા ઈન્ચાર્જ અધિકારીને મૌખીક રીતે આપવામા આવે તો પણ તે લખી શકશે. તેમજ પોલીસ દેખરેખ નીચે લખાવી શકશે અને ખબર આપનારને તે વાચી સંભળાવશે અને આવી દરેક લેખીત કે મૌખીક ફરીયાદ ખબર ઉપર ખબર આપનારે સહી કરવાની રહેશે.
- ફરીયાદ ખાસ કરીને ભોગ બનનાર અથવા તો બનાવ બન્યો હોય તો હાજર હોય તે વ્યકિત અથવા તો ભોગ બનનારના સબંધી અથવા તો મીત્ર કે જેઓ બનાવ વિશે જાણતા હોય તેવી વ્યકિતએ ફરીયાદ કરવી જોઈએ.
- ધણા કિસ્સાનોમા બીનવારસી લાસ અને તેમા ગુન્હાહીત મળત્યુ હોય તેવા સંજોગો અથવા તો બનાવ સ્થળે પોલીસ સીવાય બીજા કોઈ ફરીયાદી હાજર ન હોય તેવા સંજોગોમા પોલીસ ફરીયાદી બને છે.
- ફરીયાદ પોલીસ સ્ટેશનમા પોલીસ સ્ટેશન ઓફીસરને અગરતો બનાવના સ્થળે હાજર પોલીસ સ્ટેશન ઈન્ચાર્જ અધિકારીને સ્થળ ઉપર પણ કરી શકાય છે.
મહત્વના ધારાઓની જોગવાઈઓ.
- ભારતીય ફોજદારી (૧૮૬૦) - ( આઈપીસી) - ભારતીય ફોજદારી ધારા ૧૮૬૧ ભારતનો મુખ્ય ફોજદારી કાયદો છે. આ કાયદા હેઠળ બનતા ખાસ ગુન્હાઓની યાદી તેમજ તેમા કરેલ શિક્ષાની જોગવાઈઓ પરિશિષ્ટમા સામેલ છે.
- બોમ્બે પોલીસ એકટ ( ૧૯૬પ) - ( બી.પી.એ.)- બોમ્બે પોલીસ એકટમા કુલ - ૮ પ્રકરણ છે. જેમા પ્રકરણ -ર મા પોલીસ દળની દેખરેખ અને નિયંત્રણ અને રચના અંગેની કલમો છે. પ્રકરણ - ૩ મા પોલીસ દળનુ નિયમન કરવા બાબતની તથા તેના ઉપરના નિયંત્રણ રાખવા બાબતની તથા શિસ્ત બાબતની જોગવાઈઓ છે. પ્રકરણ - ૪ મા પોલીસને અધિકારો આપાવામા આવેલા છે.
સમાજમા સામાન્ય સંજોગોમા સાર્વજનીક જગ્યામા તથા સામાન્ય ત્રાસદાયક કળત્યો અડચણ હરકત વીગેરેના કારણે જાહેર જનતા આવી સામાન્ય હરકતો અંગે ખાસ જાણકારી નહી હોવાના કારણે ફરીયાદ કરવાનુ ટાળતા હોય છે. આવા કિસ્સાઓમા નીચે જણાવેલ અડચણ અને કળત્યો અંગે પોલીસ અધિકાર બોમ્બે પોલીસ એકટ હેઠળ કાર્યવાહી કરી શકે છે.
- ઢોરને રસ્તામા સાર્વજનીક જગ્યામા રખડતુ મુકવુ
- જાનવર મારફત અડચણ ઉભી કરવી.
- પગવાટ ઉપર અડચણ ઉભી કરવી.
- કોની નકલ કરવી./ ગાનતાન ખેલ કરવા
- રસ્તા ઉપર જાનવરોનો વધ કરવો જાનવરનુ મડદુ અથવા ચામડુ સાફ કરવુ.
- કરડતુ કુતરુ જાહેરમા ફરવા દેવુ કે ધોડા છુટા રાખવા.
- જાહેરમા ન્હાવા કે ધોવા અલાયદો નહી રાખેલ હોય તેવી ખુલ્લી જાહેર જગ્યામા નહાવુ મળ મુત્ર કરવુ જાહેરમા થુંકવું
- સાર્વજનીક કુવાનુ પાણી ખરાબ કરવું
- જાહેરમા નિર્લજજ પણે વર્તવું
- જાહેર રસ્તામા આવનાર વ્યકિતની જાણીબુજીને ધક્કા મારવા તોફાની ચાલ ચાલવી. ભય ઉદભવે તેવા કળત્યો કરવા.
- સુલેહભંગ કરવાના ઈરાદાથી ગેરવર્તન કરવું
- જાહેર જગ્યાએ કે રોડ ઉપર અકસ્માતની સંભાવના હોય તે રીતે ફટાકડા ફોડવા
- જાહેરમા ગંદવાડ ફેકવો.
- સાર્વજનીક આનંદ પ્રમોદની જગ્યામા અવ્યવસ્થીત વર્તણુક કરવી.
- સોસાયટીમા કે જાહેરમા ઉચા અવાજે માઈક કે ટેપ વગાડવી.
- સાયલન્ટ જોનમા ઉચા અવાજવાળા હોરન વગાડવા
- સરકારી કચેરીમા ધુમ્રપાન કરવું
- સીનેમા ગળહમા ધુમ્રપાન કરવું અને અન્ય પ્રેક્ષકોને અડચણ થાય તેવા ચેનચાડા કરવા.
|